کتاب­‌هایی در زمینۀ اجرا و مهارت‌های عملی تئاتر



سرویس هنر ()؛ مجموعه «مطالعات اجرا»، عنوان مجموعۀ تازه‌­ای در نشر بیدگل است که برای معرفی کتاب­‌هایی در زمینۀ عملِ اجرا و مهارت‌های عملی تئاتر طراحی شده است. این مجموعه مختص عرضۀ کتاب در زمینه بازیگری و کارگردانی نیست؛ بلکه به معرفی و عرضۀ کتاب‌هایی که به تخصص‌­هایی نظیر طراحی صحنه، گریم و نمایش عروسکی مربوط­‌اند نیز می‌­پردازد و در عین حال منبعی مفید برای آموزش علمی هنرجویان است.

«شیوه فنی نمایشنامه خوانی» یکی از عناوین این مجموعه است که به تازگی به چاپ ششم رسیده است. این اثر نوشته دیوید بال و ترجمه محمود کریمی حکاک است و راهنمایی دقیق است برای دانشجویان و دیگر دست ‌اندرکاران تئاتر، که آن‌ها را در خوانش و درک بهتر جزئیات نهفته در یک نمایشنامه راهنمایی می‌کند. دیوید بال استاد سابق نمایشنامه‌­نویسی، بازیگری و تاریخ تئاتر دانشگاه کارنگی ملون و برندۀ چند جایزه هنری و ادبی است. روشی که در این کتاب ارائه می­‌شود مکمل روش­‌های پیشین است نه در تضاد با آن‌ها یا تکرارشان.

این کتاب ذیل سه قسمت فرم، روش­‌ها و فوت و فن حرفۀ تئاتر به آموزش شیوه­‌های فنی نمایشنامه‌­خوانی می‌­پردازد. محمود کریمی حکاک در مقدمه این کتاب چنین نوشته است: «این جزوۀ بسیار ضروری انباشته از ابزار و وسایلی است که آشنایی و کاربرد آن‌ها به همه کسانی که در اجرای یک نمایش شریک‌­اند (کارگردانان، بازیگران، طراحان، متخصصان صحنه و …) کمک می­‌کند تا عناصری مانند طرح، شخصیت، موضوع، تصویر، انگیزه، کشمکش، مانع و تمام قسمت‌­های دیگری که ساختمان یک نمایشنامه را در برمی­‌گیرند، بشناسد.» حکاک معتقد است اثر پیش رو به نمایشنامه‌­نویسان جوان تفاوت میان زبان نمایش با دیگر آثار ادبی (شعر و رمان و…) را می­‌آموزد و به آن‌ها کمک می‌­کند نمایشنامه بنویسند، نه فقط گفت­‌و­گوهای بی­‌رویه و نامربوط. اهمیت این اثر در این است که نه تنها نمایشنامه را به عنوان نوشته‌­ای ادبی می­‌شکافد، بلکه آن را به عنوان مادۀ خام یک اجرای تئاتری زیر ذره‌­بین قرار می‌­دهد.

 

دومین کتاب تجدید چاپ شده از این مجموعه با عنوان «130 نکته در باب کارگردانی» نوشته فرانک هایزر و رایل رایش توسط حمید احیا ترجمه شده که به چاپ پنجم رسیده است. این کتاب شامل تجربیات فرانک هاوزر در طول سال‌ها فعالیت در عرصۀ کارگردانی تئاتر و همچنین تجربیات راسل رایش از به کار بستن موفقیت‌آمیز رهنمودهای هاوزر و بسط و گسترش آن‌ها در این حرفه است..

در قسمتی از پیشگفتار این کتاب آمده است: «انسان دست­کم از زمانی که نیاکان غارنشینش صحنۀ شکار را برای یکدیگر بازی می­‌کردند، سرگرم اجرای نمایش بوده است. با وجود این، آن‌ها که در رشتۀ تئاتر یا سینما درس خوانده‌­اند، به ویژه کسانی که به سراغ کارگردانی رفته‌­اند، می‌دانند که یافتن کتاب راهنمای دقیقی در این رشته تا چه اندازه دشوار است، کتاب راهنمایی که آزمون زمان را پیروزمندانه پشت سر گذاشته باشد و به روشنی نشان دهد به چه چیزهایی باید توجه داشت، چگونه و چه وقت باید دخالت کرد و چگونه می­‌توان از اشتباهات معمول دوری جست.»

این اثر ذیل ده فصل و چهار پیوست و یک پیوست مترجم تنظیم یافته است. در پیوست مترجم حمید احیا، شش رهنمون دیگر مخصوص هنرآموزان کارگردانی در ایران را شرح می­‌دهد. این کتاب نه تنها برای کارگردانان تازه‌­کار سودمند است؛ بلکه کارگردانان باتجربه‌­ای نیز که حاضرند با شیوه­‌ها و گرایش­‌های تازه آشنا شوند می­‌توانند از آن بهره گیرند. این کتاب همچنین برای فیلمسازان، تماشاگران تئاتر و علاقه­‌مندانی که می­‌خواهند از نزدیک با چگونگی پروسۀ خلق تجربه‌­ای زنده و مشترک آشنا شوند به کار می‌­آید.

 

«شیوه فنی نمایشنامه­‌خوانی» نوشته دیوید بال و ترجمه محمود کریمی حکاک، با بهای 143 هزار تومان در 158 صفحه توسط نشر بیدگل به چاپ ششم رسیده و روانه بازار کتاب شده است. کتاب «130 نکته در باب کارگردانی» نیز در 130 صفحه به همت همین نشر به چاپ پنجم رسیده است و و با بهای 98 هزارتومان قابل خریداری است. همچنین نسخه الکترونیکی این آثار در طاقچه، فیدیبو و کتابراه برای علاقه­‌مندان موجود است.